بازار نیچ، جاویژه یا نیچ مارکت (Niche Market) قسمت خاص و متمرکزتری از بازارهای گسترده هستند که خدمات و محصولات بخصوص‌تری در آن‌ها به فروش می‌رسد. حضور در عرصه بازارهای نیچ، به کسب و کارها در به دست آوردن مزیت رقابتی نسبت به همتایان و رقبای خود کمک شایانی می‌کند.
فهرست مطالب
بازار جاویژه یا نیچ مارکت چیست؟
یک بازار جاویژه یا Niche قسمتی از یک بازار بزرگ‌تر است که عرضه و تقاضای مخصوص خودش را دارد و مشتریان آن به دنبال نیازی خاص در آن فعالیت می‌کنند. شرکت‌‌ها تمرکز ویژه‌ای روی بازارهای جاویژه دارند تا نظر مشتریان خاص محصولات خود را پیش از رقبایشان جلب کنند؛ رقبایی که آن‌ها نیز به دنبال دسترسی به بازار هدف گسترده‌تری هستند. تقاضای این بازارهای هدف به گونه‌ای منحصربه‌فرد است که توزیع‌کنندگان و فروشندگان معمول و جریان اصلی نمی‌توانند به آن‌ها رسیدگی کنند و توجه ویژه‌ای نشان دهند. کسب و کارها با دنبال کردن بازارهای جاویژه می‌توانند مشتریان وفاداری را از میان مخاطبان هدفی که تاکنون نادیده گرفته می‌شدند پیدا کنند.
برای مثال به جای عرضه یک سرویس عمومی تمیزکاری، یک کارآفرین می‌تواند خدمات بخصوص تمیزکاری و پلیش‌کاری کف زمین را ارائه دهد. کسب و کار دیگری در شهر یکسان بازار هدف دیگری را تعیین می‌کند و تنها روی دفع موجودات زاید و پاک‌سازی حشرات از منازل و محیط‌های سرپوشیده فعالیت می‌کند.
نحوه کار بازار نیچ و جاویژه چگونه است؟
قدم اصلی برای راه‌اندازی یک تیم استراتژی خوب برای بازاریابی جاویژه، تحقیق و جستجو است. با بررسی دقیق بازارهای جاویژه، یک کسب و کار می‌تواند قسمت‌های منحصربه‌فرد فعالیت خود را شناسایی کند و نسبت به راه‌اندازی بخش‌های جدیدتر اقدام کند. وقتی که یک بازار جاویژه مستعد را شناسایی کردید، مهم‌ترین اقدام، بررسی سوددهی و قابل به‌کارگیری بودن آن است.
اگر بازار جاویژه‌ای را پیدا کردید که در آن رقابتی وجود ندارد، احتمال این که کسب و کارهای دیگری پیش از شما آن را پیدا کرده باشند و متوجه عدم سوددهی و بازدهی پایینش شده باشند، زیاد است. اگر تعداد کمی محصول یا خدمات در این بازار جاویژه ارائه می‌شود، احتمال سوددهی بالایی خواهید داشت. برای تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اصلی هر بازار نیچی که در آن حضور پیدا می‌کنید، شناسایی و توسعه بخشی از کسب و کارتان است که مشتریان در دسترس و پتانسیل رشد خوبی داشته باشد. یکی دیگر از مشخصه‌های شناسایی بازار جاویژه مناسب، عدم حضور یک کسب و کار مسلط در آن است. شما می‌توانید بازارهای جاویژه را بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی کنید. تعدادی از معمول‌ترین دسته‌بندی‌های این حوزه عبارتند از:
– ارزش‌های برند و مشتریان؛
– علایق و عادت‌های مشتریان؛
– جغرافیای محل عرضه محصولات و خدمات؛
– قیمت و تعرفه محصولات و خدمات؛
– درآمد مشتریان و کسب و کار؛
– کیفیت خدمات و محصولات.
مزایای حضور در بازار نیچ و جاویژه
مزایای متعددی برای هدف قرار دادن یک نیچ مارکت وجود دارد. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– کاهش رقابت بیهوده برای شناخته شدن و به دست آوردن سهمی از بازار؛
– تمرکز بیشتر کسب و کار روی بهبود خدمات و محصولات؛
– به وجود آوردن تخصص برای برند؛
– آگاه‌سازی و خلق وفاداری به برند.
هرچه محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهید خاص‌تر باشند، رقابت کمتری را تجربه خواهید کرد که به کسب و کار شما اجازه بهره‌برداری از سهم بزرگ‌تری از بازار را می‌دهد و نیاز نیست که برای خدمات و محصولی که به فروش می‌رسانید، قیمت رقابتی‌ای را تعیین کنید. انتخاب جامعه هدف کوچک‌تر همچنین به کسب و کارتان فرصت متمرکز کردن منابع روی نیازهای مشتریان و بهبود کیفیت برندتان را می‌دهد.
برای مثال اگر کوله‌پشتی می‌فروشید، انواع مختلفی از این نوع کالا برای فروش وجود دارد. اگر بخواهید تمام انواع این کوله‌پشتی‌ها را به فروش برسانید، تقریبا غیر ممکن خواهد بود که تمام انواع مشتریان را راضی نگه دارید. ولی اگر تنها کوله‌های کوه‌نوردی را بفروشید که برای سفرهای طولانی و اردو زدن طراحی و تولید شده‌اند، کار بسیار ساده‌تری را برای تولید و عرضه بهترین محصولات و کالاها برای این قشر از خریداران خواهید داشت.
این تلاش متمرکز سبب به وجود آوردن فرصتی می‌شود که شما به عنوان یک متخصص و کارشناس در حوزه مدنظرتان برای خدمت یا محصولی که عرضه می‌کنید شناخته شوید. با این اوصاف، نقل نام کسب و کارتان با احتمال خیلی بیشتری دهان به دهان خواهد چرخید و بازاریابی پرثمرتری خواهید داشت که امکان حضور شما در بازارهای هدف دیگر را نیز فراهم می‌کند. اگر به عنوان فروشنده کوله‌های کوه‌نوردی باکیفیت شناخته شوید و تصمیم به توسه کسب و کارتان داشته باشید، مشتریان با تمایل بیشتری نسبت به خرید محصولات جدیدتان اقدام خواهند کرد. شما پیش‌تر اعتماد آن‌ها را جلب کرده‌اید و اکنون آن‌ها با توجه به خریدهای گذشته‌شان به گسترش کسب و کار شما روی خوش نشان خواهند داد.
نقدی بر بازارهای جاویژه و نیچ مارکت
عیب اصلی تمرکز روی یک نیچ مارکت یا جاویژه، آن است که میزان وابستگی شما نسبت به یک محصول یا خدمت را بالا می‌برد. با این وابستگی، کسب و کارتان نسبت به تغییرات بازار و رکود آن، آسیب‌پذیر می‌شود.
از سوی دیگر، اگر به موفقیت برسید، با رشد رقبای جدیدی مواجه خواهید شد. وقتی که یک کسب و کار به موفقیت برسد و بتواند عرضه و تقاضای یک بازار نیچ را در اختیار بگیرد، دیگر کسب و کارها نیز برای ورود به این بازار تلاش خواهند کرد. این اتفاق با ورود شرکت‌های بزرگ‌تری که منابع مالی و انسانی لازم را برای از سد راه برداشتن موانع دارند، رنگ جدیدی به خود می‌گیرد و کار برای شما سخت‌تر و سخت‌تر خواهد شد.
نتیجه‌گیری
شروع کار در یک یا چند بازار نیچ می‌تواند ایده بسیار خوبی باشد. اما باید توجه داشته باشید که با محدود کردن کسب و کار موفق و گسترده خود راه سوددهی را برای خودتان ناهموار می‌کنید. تصمیم درست آن است که با تحقیق، تحلیل و بررسی بازارهای هدف و محصولاتتان، نقشه راه مناسبی را برای حضور یا عدم حضورتان در بازارهای جاویژه تبیین کنید و از آن پیروی کنید. برای مثال ممکن است در ابتدای کار تصمیم بگیرید از چند بازار جاویژه کار خود را آغاز کنید و پس از مدتی فعالیت خود را به بازار های دیگر نیز گسترش دهید. یا برعکس آن، با توجه به شرایط، کار در یک نیچ مارکت را شروع کنید و پس از تثبیت موقعیت خود در آن بازار، به سراغ دیگر بازارهای خرد بروید.
