بنا بر آمار شرکت لنگو، بیش از شصت درصد فروش در بازار تجارت الکترونیک در دنیا، سهم مارکت پلیس ها (Marketplace) است و تعدادی از موفق‌ترین کمپانی‌های جهان، مثل Airbnb، شرکت آمازون و حتی اوبر، تحت این مدل کار می‌کنند. اما مارکت پلیس چیست و چه از آن می‌دانیم؟
مارکت پلیس ها، به خاطر ماهیت چندمنظوره و فروشگاه‌های متعددی که دارند، از دور به نظر بسیار پیچیده‌تر از دیگر انواع کسبوکارهای مشابه به نظر می‌آیند. اما حقیقت آن است که برای استارتاپ‌های جدید، مدل مارکت‌پلیس بسیار ساده‌تر و منظم‌تر است. پس چطور می‌توانیم مارکت‌پلیس را تعریف کنیم و چه تفاوتی با فروشگاه‌های آنلاین و کسبوکارهای طبقه‌بندی‌شده و تخصصی دارد؟
فهرست مطالب
مارکت پلیس چیست؟ با یک فروشگاه آنلاین چه تفاوتی دارد؟
مارکت پلیس پلتفرمی است که در آن فروشندگان می‌توانند دور هم جمع شوند تا محصولات یا خدمات خود را برای یک پایگاه متمرکز از مشتریان و خریداران عرضه کنند. نقش یک مارکت‌پلیس، گرد هم آوردن بهترین فروشندگان و خریداران مناسبشان است تا بهترین پلتفرم چندفروشگاهی را بسازد. فروشندگان با استفاده از مارکت‌پلیس می‌توانند بیش از پیش دیده شوند و محصولاتشان را به فروش برسانند. در عوض، مارکت‌پلیس به ازای هر فروش، یک حق کمیسیون دریافت می‌کند.
اما یک فروشگاه آنلاین، کارش فروختن محصولات خودش به صورت اینترنتی است. همه بازاریابی و بخش عملیاتی و اجرایی، توسط شرکتی که مالک سایت و محصولات است انجام می‌شود.
مدیران مارکت‌پلیس‌ها مالک محصولات انبار خود نیستند. به همین دلیل، بیشتر بخش عملیاتی کسب‌و‌کار به فروشندگان واگذار می‌شود. وظیفه اصلی مارکت‌پلیس در این مدل کسب‌و‌کار، تبلیغ بازار برند خود با نیم‌نگاهی به جذب ترافیک به پلتفرم و تبدیل بازدیدکنندگان به خریدار است. با این کار، نرخ تبدیل بهبود می‌یابد و مارکت‌پلیس به موفقیت می‌رسد.
نمونه‌های مارکت‌پلیس‌ها، شرکت‌های بزرگ با انبارهای عظیمی مثل آمازون، ای‌بی و راکوتن هستند. در حالی که پلتفرم‌های کوچک‌تری مثل Etsy و رونیکس نیز از این مدل کسب‌و‌کار دیجیتال کمک می‌گیرند. در سوی دیگر، فروشگاه‌هایی مثل سایت اپل، نایک یا آدیداس که فقط محصولات خودشان را به فروش می‌رسانند، توسط یک شرکت اداره می‌شوند و مارکت پلیس نیستند.
انواع مارکت پلیس
انواع مارکت‌پلیس‌ها به شرح زیر هستند:
1- مارکت پلیس افقی: مارکت‌پلیس‌های افقی معمولا فروشگاه‌هایی هستند که تمام انواع محصولات مختلف را به فروش می‌رسانند. مثل آمازون یا دیجیکالا، ایسام و باسلام که هر محصولی برای خرید بخواهید را می‌توانید در آن پیدا کنید.
2- مارکت پلیس عمودی: مارکت‌پلیس‌های عمودی فروشگاه‌هایی هستند که محصولاتشان تنها در یک دسته‌بندی خاص می‌گنجند. مثلا یک فروشگاه لوازم بهداشتی و آرایشی می‌تواند با جذب فروشندگان مختلف، تبدیل به یک مارکت‌پلیس شود.
سه ویژگی کلیدی مارکت پلیس ها
جهت آن که کسب‌و‌کارها تصمیم بگیرند کدام مدل تجارت الکترونیک برای آن‌ها بهتر است، نگاهی اساسی به تعدادی از ویژگی‌های بازار مارکت‌پلیس می‌اندازیم. در این بخش، می‌بینید که چه چیزی آن‌ها را از فروشگاه‌های تک‌منظوره جدا می‌کند و چرا آن‌ها برای کارآفرینان عرصه تجارت الکترونیک جذاب هستند. به طور خلاصه، آن‌ها مدیریت انبارداری را ساده می‌کنند؛ در حقیقت مارکت‌پلیس‌ها نیازی به ذخیره کالاها در انبار خود ندارند. مارکت‌پلیس‌ها نسبت به پیشرفت و بزرگ شدن کسب‌و‌کار انعطاف‌پذیر هستند و به مدیران خود اجازه می‌دهند که توجه بیشتری به کاربران داشته باشد. در زیر، نگاهی جزئی‌تر به این موارد می‌اندازیم.
عدم نیاز به مدیریت انبارداری
مارکت‌پلیس‌ها کسبوکارهای بزرگی هستند که با فروشندگان بسیاری سر و کار دارند که کاتالوگ محصولات آن‌ها را تشکیل می‌دهند و معمولا تعداد خریدها از آن‌ها خیلی بیشتر از یک فروشگاه تک‌منظوره است. اما آیا این به معنای مدیریت سخت‌تر آن‌ها است؟ نه لزوما. در حقیقت، معمولا مدیریت مارکت‌پلیس‌ها ساده‌تر است. از آن جهت که مدیر یک فروشگاه آنلاین باید موجودی و انبار خود را مدام مدیریت کند، برای فراهم کردن موجودی هزینه گزافی را متحمل شود و در کل، پس از شروع به کار، راه سخت‌تری را برای رسیدن به موفقیت طی کند. اما در طرف دیگر، کاتالوگی که توسط مارکت‌پلیس‌ها به فروش می‌رسد، توسط فروشندگان خارجی نگه‌داری می‌شود. پس نیازی به سرمایه‌گذاری در مدیریت موجودی و انبارداری حس نمی‌شود.
در نتیجه، مالکان مارکت‌پلیس تنها نیاز دارند که بر کیفیت کار فروشندگان خود و رضایت مشتریان نظارت داشته باشند و آن‌ها را در جهت خط مشی شرکت نگه دارند.
البته تعدادی از مارکت‌پلیس‌ها، انبارهای ذخیره کردن محصولات خود را دارند. این مارکت‌پلیس‌ها را هیبریدی می‌نامند و امروز در موردشان حرف نمی‌زنیم.
رضایت بیشتر مشتریان
وقتی که یک فروشگاه آنلاین به راه می‌اندازید، چیزهای زیادی وجود دارند که باید در موردشان فکر کنید. از مدیریت انبارداری گرفته تا مدیریت وب‌سایت، خدمات مشتریان، بازاریابی، فروش، شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوا و کلی موضوع دیگر؛ اما در سوی دیگر، وقتی که یک مارکت‌پلیس را به راه می‌اندازید، تمرکز اصلی تنها ساختن بهترین پلتفرم برای کاربران است؛ یعنی جمع کردن فروشندگان و توزیع‌کنندگان و مشتریانی که به آن‌ها محصولاتشان را بفروشند. شرکت‌هایی که از سرویس SaaS یا «نرم‌افزار به عنوان یک سرویس» استفاده می‌کنند، کار بسیار ساده‌تری برای مدیریت بخش فناوری مارکت‌پلیس دارند. زیرا بسیاری از بخش‌های کسب و کار خود را به شرکت ارائه‌دهنده خدمات می‌سپارند. این یعنی آن‌ها می‌توانند که با تمرکز بیشتری ارزش‌آفرینی برای کاربران خود را ادامه بدهند و با توجه به نیاز آن‌ها، شبکه فروش خود را بهینه کنند.
البته این اصلا به معنای آسان بودن مدیریت یک مارکت‌پلیس نیست. زیرا تمام کسب‌و‌کارها، چه خرد و چه کلان، با چالش‌های زیادی روبرو هستند. تولید محتوا و بهینه سازی آن زمان و نیروی کار زیادی می‌طلبد. مثلا ساختن یک مارکت‌پلیس عمودی که فقط روی فروش یک نوع محصول تمرکز کرده، کار بسیار سختی است. مدیر مارکت‌پلیس باید فروشندگان را پیدا کند و محصولات مناسب را برای مارکت‌پلیس خود انتخاب کند. البته این تلاش نتیجه خوبی خواهد داشت. با داشتن فروشندگان متعدد زیر یک سقف، مارکت پلیس ها مکانی جذاب برای مشتریان و مصرف‌کنندگان هستند. آن‌ها در این پلتفرم می‌توانند که گزینه‌ها و جایگزین‌های مناسبی برای نیازهایشان پیدا کنند. یک مارکت‌پلیس که کارش را به خوبی انجام می‌دهد، می‌تواند انجمنی بزرگ از مشتریان راضی باشد.
یک مدل کسب و کار انعطاف‌پذیر و قابل اتکا
مارکت‌پلیس‌ها مدل کسب‌و‌کاری هستند که قابل بسط و مطمئن هستند. تعدادی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان نمونه خوبی برای این موضوع هستند. اوبر، شرکت اینترنتی، برای مثال، هیچ ماشینی ندارد. شرکت Airbnb مالک آپارتمان‌هایی که اجاره می‌دهد نیست. آمازون مالک بیشتر کالاها و خدماتی که به فروش می‌رساند نیست. در حالی که مارکت‌پلیس‌ها نیاز دارند که کالاها و خدمات بیشتری را به فروش برسانند تا به سود برسند، این حقیقت که تمرکز اصلی کسب‌و‌کار بر روی پلتفرم و جذب مشتری و خریدار است، به این معناست که رسیدن به اهداف ساده‌تر است.
نتیجه گیری؛ آیا راه اندازی مارکت پلیس منطقی است؟
مارکت‌پلیس‌ها با سرعت زیادی در حال تسخیر دنیای ایکامرس هستند. انتظار می‌رود که تا سال 2022، درآمد این شرکت‌ها دو برابر شود. مارکت پلیس های آنلاین در حال حاضر هم یک گزینه جذاب برای آن‌هایی است که می‌خواهند وارد عرصه تجارت الکترونیک شوند. پس راه‌اندازی یا پیوستن به یک مارکت پلیس می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در ایران دیجیکالا به عنوان معروف‌ترین مارکت پلیس مشغول به کار است و به موفقیت زیادی رسیده است. پس از آن سایت های باسلام و ایسام نیز با همین مدل در حال فعالیت هستند و توانسته‌‌اند کاربران زیادی را به خود جذب کنند.
